Διαχείριση παιδικού άγχους: Πρακτικός οδηγός για γονείς & θεραπευτές

Η Μαρία, 8 ετών, ξυπνάει κάθε βράδυ με πόνο στο στομάχι πριν το σχολείο. Οι γονείς της πίστευαν αρχικά ότι ήταν απλά «τεμπελιά». Στην πραγματικότητα, η Μαρία αγχωνόταν πολύ για τις εργασίες της και για το αν θα τα καταφέρει στην τάξη. Μέσα από την παιγνιοθεραπεία, μπόρεσε να εκφράσει τους φόβους της με σύμβολα στο παιχνίδι και να μάθει να μιλάει για το άγχος της αντί να σιωπά.

Όπως η Μαρία, πολλά παιδιά βιώνουν άγχος που συχνά παρερμηνεύεται από τους γονείς. Στόχος του άρθρου είναι να κατανοήσουμε:

• πώς εκδηλώνεται το άγχος στην παιδική ηλικία,

• σε τι διαφέρει από το άγχος των ενηλίκων,

• ποιες είναι οι πιο συχνές πηγές άγχους,

• πώς μπορούν οι γονείς να το διαχειριστούν αποτελεσματικά.

Χαρακτηριστικά άγχους στην παιδική ηλικία

Το άγχος στα παιδιά εκφράζεται συχνά μέσα από το σώμα και τη συμπεριφορά:

• πονοκεφάλους ή στομαχόπονους χωρίς οργανική αιτία,

• δυσκολίες στον ύπνο, εφιάλτες,

• ευερεθιστότητα ή έντονα ξεσπάσματα,

• αποφυγή δραστηριοτήτων, σιωπή, υπερβολική προσκόλληση στον γονέα,

• εκδήλωση φόβων στο παιχνίδι ή στη φαντασία.

Αντίθετα, οι ενήλικες συνήθως εκφράζουν το άγχος με πιο «συνειδητό» τρόπο: ανησυχία για το μέλλον, οικονομική πίεση, επαγγελματικά ζητήματα, υπερένταση.

📌 Στα παιδιά, το άγχος μπορεί να «μεταμφιεστεί» σε γκρίνια, επιθετικότητα ή παλινδρόμηση (π.χ. ανάγκη να ξανακοιμηθούν με τους γονείς).

Πηγές άγχους στην παιδική ηλικία

Οι αιτίες του παιδικού άγχους συχνά διαφέρουν από αυτές των ενηλίκων.

• Σχολείο: φόβος αποτυχίας, δυσκολίες στις φιλίες, πίεση για επιδόσεις.

• Οικογένεια: συγκρούσεις, χωρισμός γονέων, απώλεια αγαπημένου προσώπου.

• Αναπτυξιακά στάδια: φυσιολογικοί φόβοι (σκοτάδι, τέρατα, αποχωρισμός) που μπορεί να γίνουν πιο έντονοι.

• Κοινωνικές σχέσεις: φόβος απόρριψης, ανάγκη αποδοχής.

• Μοντελοποίηση: τα παιδιά συχνά «αντιγράφουν» το άγχος των γονιών.

Στους ενήλικες, οι πιο συνηθισμένες πηγές άγχους είναι η εργασία, τα οικονομικά, η υγεία. Στα παιδιά όμως το άγχος πηγάζει κυρίως από την ανάγκη για ασφάλεια, αποδοχή και κατανόηση.

Πρακτικές συμβουλές για γονείς

1. Ακούστε χωρίς διακοπές. Δώστε χώρο στο παιδί να μιλήσει για τις ανησυχίες του.

2. Αποδοχή αντί υποτίμησης. Αντί για «μην ανησυχείς», πείτε «σε καταλαβαίνω, ας το δούμε μαζί».

3. Μοντελοποιήστε ηρεμία. Τα παιδιά παρατηρούν τη δική σας στάση.

4. Σταδιακή έκθεση. Μικρά βήματα για να αντιμετωπίσει έναν φόβο (π.χ. σταδιακή επαφή με αυτό που το αγχώνει).

5. Τεχνικές χαλάρωσης. Αναπνοές, χαλαρωτική μουσική, δημιουργικό παιχνίδι.

6. Σταθερότητα. Ρουτίνα ύπνου και καθημερινότητας δίνει αίσθημα ασφάλειας.

7. Αναζήτηση βοήθειας. Αν το άγχος επηρεάζει έντονα το σχολείο, τον ύπνο ή τις σχέσεις, η υποστήριξη από παιδοψυχολόγο ή παιγνιοθεραπευτή είναι καθοριστική.

Ο ρόλος του θεραπευτή

Η παιγνιοθεραπεία μπορεί να αποτελέσει έναν ασφαλή χώρο όπου το παιδί εκφράζει το άγχος του μέσα από συμβολικό παιχνίδι, ζωγραφική και αφήγηση. Ο θεραπευτής:

• βοηθά στην αναγνώριση και επεξεργασία φόβων,

• χρησιμοποιεί εργαλεία όπως το sandplay και τις φιγούρες,

• συνεργάζεται με την οικογένεια,

• στηρίζει την ανάπτυξη δεξιοτήτων αυτορρύθμισης.

---

"Το παιχνίδι είναι η γέφυρα που συνδέει το φανταστικό κόσμο του παιδιού με την παραγματικότητα".

-Bruno Bettelheim-

---

Συχνές Ερωτήσεις Γονέων για το Παιδικό Άγχος

Είναι φυσιολογικό το παιδί μου να έχει άγχος;

Ναι, κάποια επίπεδα άγχους είναι φυσιολογικά. Γίνεται πρόβλημα όταν είναι έντονο, επίμονο και εμποδίζει τη λειτουργικότητα.

Μπορεί το δικό μου άγχος να περάσει στο παιδί;

Ναι. Τα παιδιά συχνά «καθρεφτίζουν» το άγχος των γονιών, μαθαίνοντας τρόπους αντίδρασης.

Πώς να βοηθήσω το παιδί στον ύπνο;

Ρουτίνα ύπνου, χαλαρωτικές δραστηριότητες, συζήτηση για τους φόβους του πριν κοιμηθεί.

Πότε χρειάζεται ειδικός;

Όταν το άγχος περιορίζει την καθημερινότητα, την κοινωνική ζωή ή τη σχολική επίδοση.

Αναφορές

• American Academy of Child & Adolescent Psychiatry – Anxiety in Children (aacap.org)

• National Institute of Mental Health – Anxiety Disorders in Children (nimh.nih.gov)

• Beesdo-Baum, K., & Knappe, S. (2012). Developmental Epidemiology of Anxiety Disorders. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America.

• Spence, S.H. (1998). Spence Children’s Anxiety Scale (SCAS).

• Γονεϊκό άγχος και παιδικό άγχος – PMC (https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8664994/)